home → Historia

15 września 2007 roku w Sali Rycerskiej suskiego zamku odbyła się uroczysta inauguracja działalności Muzeum Miejskiego Suchej Beskidzkiej. Jest to najmłodsza z samorządowych instytucji kultury w mieście i jedyna o statusie muzeum na terenie powiatu suskiego wpisana już na stałe w kulturowy krajobraz miasta, kształtując tożsamość regionalną lokalnej społeczności, stanowiąc sporą atrakcję zarówno dla turystów odwiedzających Suchą  jak i samych jej mieszkańców.

O tym, że w Suchej Beskidzkiej, mieście o sporych tradycjach historycznych, a od bez mała czterech stuleci głównym ośrodku administracyjnym, gospodarczym i kulturalnym regionu, brakuje instytucji, która w profesjonalny sposób zajmowałyby się gromadzeniem, dokumentowaniem  i odpowiednim udostępnieniem śladów przeszłości, i że powinna ona powstać, mówiono już od dawna. Jednak do realizacji tych  planów doszło dopiero w pierwszej dekadzie XXI wieku, kiedy to Sucha, w 2005 roku, obchodziła 600-lecie swojego istnienia jako osady powstałej na południowo-wschodnich rubieżach ówczesnego księstwa oświęcimskiego. Rok po jubileuszowych obchodach, w dniu 24 października 2006 roku, Rada Miejska w Suchej Beskidzkiej na wniosek Burmistrza Miasta Stanisława Lichosyta przyjęła uchwałę w sprawie utworzenia Muzeum Miejskiego Suchej Beskidzkiej i nadaniu mu statutu przeznaczając na jego siedzibę miejsce, które nadawało się do tego celu w sposób naturalny i oczywisty – pomieszczenia południowo-wschodniego skrzydła renesansowego zamku suskiego, stanowiącego od wieków serce i dumę miasta. 

To właśnie tutaj, w 2 poł. XIX wieku, za sprawą hr. Aleksandra Branickiego, ówczesnego właściciela zamku oraz dóbr suskich, została zgromadzona i udostępniona naukowcom oraz miłośnikom historii i sztuki wspaniała kolekcja biblioteczno-muzealna znana jako „Zbiory biblioteczno-muzealne Branickich i Tarnowskich”, uznawana do wybuchu II wojny światowej za jedną z najcenniejszych na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej. W okresie zaborów stanowiła ona miejsce, w którym „czuć” było ducha dawnej Polski, a i po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku, wciąż pozostawała nieocenioną skarbnicą wiedzy dla korzystających z jej zasobów pasjonatów historii i kultury.

Ustanowienie siedziby muzeum miejskiego w tym właśnie miejscu spięło symboliczną klamrą stare i nowe czasy, ponownie podkreślając wyjątkową rolę zamku jako miejsca, w którym szacunek dla przeszłości i tradycji jest wartością szczególną. Od początku swojego istnienia muzeum skupia się na realizacji celów i z zadań, określonych w Statucie a także ustawach: o muzeach, ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej. Będąc instytucją zaufania publicznego, jest depozytariuszem pamięci o przeszłości i miejscem, które aktywnie uczestniczy w procesie kształtowania świadomości historycznej oraz postaw społecznych. Cele te realizuje poprzez działalność bieżącą oraz udostępnianie zbiorów zwiedzającym, organizację różnotematycznych wystaw czasowych, opracowywanie i publikację wydawnictw regionalnych, a także prowadzenie na szeroką skalę działalności edukacyjnej. Muzeum na bieżąco współpracuje z innymi placówkami muzealnymi, naukowymi, oświatowymi oraz stowarzyszeniami NGO. Muzea, niezależnie od reprezentowanej specjalności, kształtują humanistyczną postawę względem życia, zwłaszcza wśród młodego pokolenia. Stąd też zastosowanie w suskiej instytucji kultury nowoczesnych interaktywnych technologii, które zwłaszcza młodym ludziom ułatwiają poznanie danego zabytku w szerszym kontekście kulturowym. W przeciągu dekady muzeum opracowało i przedstawiło zwiedzającym ponad 30 różnorodnych wystaw, wśród których znalazły się min.:

 

• „KOLEKCJA MALARSTWA NOWOŻYTNEGO HABSBURGÓW ŻYWIECKICH” (2007)

- ekspozycja zawierająca bardzo cenne obiekty europejskiego malarstwa nowożytnego autorstwa austriackiego malarza Marina van Meytensa Młodszego (1695-1770), włoskiej artystki doby renesansu Sofonisby Anguissoli (1532-1625), zbiory broni białej (szable i kordelasy XVII-XIX wiek), palnej (muszkiety) a także numizmaty, meble i liczne pamiątki (łącznie ok. 100 obiektów). Wystawa prezentowana jest do dnia dzisiejszego. Właścicielem zbiorów jest prywatny depozytariusz.

 

• „Z HISTORII SUSUKIEJ KOLEI” (2008)

- wystawa fotograficzna, składająca się z 30 wieloformatowych plansz, poświęcona dziejom budowy linii kolei transwersalnej w Suchej przygotowana z Fundacją Era Parowozów w Warszawie i prezentowana w czasie Parowozjady we wrześniu 2008 roku.

 

• „POR FIDE ET PATRIA” ZA WIARĘ I OJCZYZNĘ (2009)

- ekspozycja czasowa, prezentująca 170 cennych grafik i rysunków od XV do XIX wieku, tworząca „szkic” historii grafiki i rysunku polskiego, stanowiących niegdyś część wspaniałej kolekcji biblioteczno-muzealnej znajdującej się w suskim zamku w czasach, gdy jego właścicielami były rodziny Branickich i Tarnowskich w XIX wieku i 1. poł. XX wieku, a obecnie będących w posiadaniu Muzeum Narodowego w Warszawie. Wystawa zawierała dzieła m.in. Wilhelma Hondiusa, Jeremiasza Falcka, Jana Piotra Norblina, Zygmunta Vogla, Franciszka Smuglewicza, Piotra Michałowskiego, Artura Grottgera, Cypriana Kamila Norwida i Juliusza Kossaka. Wystawa przygotowana przez suskich muzealników wspólnie z działem Rysunku Nowożytnego w Warszawie. Wystawie towarzyszył folder pod tym samym tytułem. 

 

• „DIALOGI, KORESPONDENCJE, MALARSKA RZECZYWISTOŚĆ WOJCIECHA WEISSA I ANERI” 

- ekspozycja czasowa prezentująca malarstwo jednego z najważniejszych twórców polskiego modernizmu - Wojciecha Weissa (1875-1950) oraz jego żony Ireny (pseud. Aneri; 1888-1981). Zbiory wypożyczone zostały od wnuczki artysty Renaty Weiss oraz z Muzeum im. Wojciecha Weissa w Krakowie (ok. 60 obrazów olejnych, grafik oraz fotogramy i pamiątki wraz z narzędziami pracy artysty).

 

• MISJE FRANCISZKAŃSKIE W AMERYCE I ARYCE (2011)

- wystawa prezentująca działalność misyjną Ojców Franciszkanów z Prowincji Św. Jadwigi w Boliwii, Kenii, Burkina Faso i Togo. Prezentowane zbiory pochodziły z Muzeum Misyjnego działającego przy Biurze referatu Misyjnego w Górze Św. Anny (ok. 150 artefaktów).

 

• JACEK Malczewski (1854-1929) – malarstwo i rysunek (2011)

- wystawa dzieł jednego z najwybitniejszych polskich malarzy przełomu XI  i XX wieku, wypożyczonych z Muzeum Narodowego w Krakowie, Muzeum Narodowego w Poznaniu oraz Muzeum i Archiwum Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie. Na ekspozycji zaprezentowanych zostało 79 obrazów olejnych rysunków i szkiców artysty oraz 90 dokumentów związanych z jego działalnością jako pedagoga i rektora krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych. 

 

• „SĄDOWNICTWO W PAŃSTWIE SUSKIM ORAZ DAWNE NARZĘDZIA TORTUR I KAR (2012)

- prezentacja funkcjonowania systemu sądownictwa na ternie tzw. „państwa suskiego” w XVII-XVIII wieku na przykładach wybranych dokumentów z „Księgi Sądowej Gromad Państwa Suskiego z lat 1699-1757” oraz rękopisów pochodzących z Archiwum Akt Dawnych w Warszawie, połączona z ekspozycją wiernych kopii dawnych narzędzi tortur pochodzących ze zbiorów Ireneusza Seneckiego. Wystawie towarzyszył folder pt. „Sądownictwo w państwie suskim.

 

• „FUNDACJE KOMOROWSKICH i ich wpływ na rozwój Suchej (1613-1614)” (2013)

- wystawa historyczna poświęcona historii Suchej i tzw. Państwa suskiego oraz jego prywatnych właścicieli od momentu założenia osady w 1405 roku do połowy XIX wieku. Prezentowane zbiory pochodziły z Archiwum Akt Dawnych w Warszawie, Muzeum Miejskiego w Żywcu, Archiwum Narodowego w Krakowie Archiwum Państwowe w Katowicach oraz Katedry Wawelskiej pw. Św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie (Serce dzwonu Zygmunta).

 

• „BITWY KAMPANII WRZEŚNIOWEJ W MALARSTWIE ANDRZEJA ZIELIŃSKIEGO: KROJANTY, MOKRA, WĘGIERSKA GÓRKA, WYSOKA” (2013)

- wystawa batalistyczna, składająca się z ok. 40 obrazów wykonanych w technice olejnej, stanowiąca dokument w formie ilustracji wielkich, heroicznych bitew, stoczonych przez Wojsko Polskie z okupantem niemieckim pod Krojantami (01.09.1939), Mokrą (01.09.1939), Węgierską górką (02.09.1939) i Wysoką (01.09.1939).

 

• „SUCHA BESKIDZKA. MIASTO WIELU WYMIARÓW. HISTORIA ZAPISANA W OBRAZIE” 1848-2015 (2015)

- kolejna wystawa historyczna, prezentująca za pomocą bardzo bogatego i unikalnego materiału ikonograficznego oraz tematycznych plansz historycznych najnowsze dzieje Suchej i jej mieszkańców od połowy XIX w. po czasy współczesne.

 

• „BOGU NA CHWAŁĘ, LUDZIOM NA POŻYTEK. 130 LAT STRAŻY POŻARNEJ W SUCHEJ BESKIDZKIEJ 1886-2016” (2016)

- ekspozycja historyczna przygotowana z suskimi strażakami z okazji jubileuszu jednej z najstarszych i najbardziej prężnie działających organizacji miejskich – Ochotniczej Straży Pożarnej.

 

• „NAJSTARSZE OSADNICTWO W DOLINIE RZEKI SKAWY” (2016)

- wystawa archeologiczno-historyczna stanowiąca podsumowanie prac wykopaliskowych prowadzonych w czasie budowy sztucznego zbiornika retencyjnego na rzece Skawie – Świnna Poręba (Jezioro Mucharskie), połączone z przekazaniem muzeum materiału archeologicznego, pozyskanego w trakcie badań archeologicznych z cennym skarbem ozdób z brązu (tzw. Kultura łużycka).

 

• „MIASTO KOLEJARZY. HISTORIA KOLEI W SUCHEJ BESKIDZKIEJ 1884 - 2021” (2021)

- wystawa przedstawiająca znaczenie powstałego węzła kolejowego Sucha na trasie kolei transwersalnej dla przemian społecznych i gospodarczych Suchej i całego regionu. Na wystawie zaprezentowano cenne zbiory kolekcjonerskie, rodzinne, jak również gromadzone z sentymentu do wykonywanej pracy kolejarza. Wystawa została wzbogacona o modele lokomotyw z różnych okresów historii.

 

Na uwagę zasługuje również cykl wystaw będących pokłosiem długoletniej współpracy Muzeum Miejskiego z Narodowym Bankiem Polskim i Mennicą polską S.A. w zakresie edukacji ekonomicznej oraz historycznej dzieci i młodzieży. W jej wyniku w muzeum zaprezentowane zostały tematyczne wystawy numizmatyczne pt.: „Pieniądz w historii” (2009-2010), „pieniądz w kulturze Europy” (2011), „Pieniądz jako dzieło sztuki” (2012) wraz z wybiciem i emisją 1 Dukata Suskiego, „Bohaterowie monet kolekcjonerskich emitowanych przez Narodowy Bank Polski” (2013-2015), „Historia Polski w monetach” (2015-2016), „Pieniądz i jego rola w gospodarce Polski i Europy”(2016-2017).

 

W l. 2007-2012 pracownik muzeum i autor koncepcji plastycznych wielu wystaw, artysta, malarz Rafał Lenart, wykonał na podstawie zachowanej ikonografii i dostępnych źródeł historycznych cztery portrety właścicieli zamku suskiego: Kaspra Castiglione Suskiego, Piotra Komorowskiego, Jana Wielopolskiego i Aleksandra Branickiego, które prezentowane są w Sali Rycerskiej zamku suskiego.

 

Wielu przygotowanym przez Muzeum Miejskie wystawom towarzyszyły katalogi i publikacje, będące formą dokumentacji prezentowanych zbiorów. Nie jest to jednak jedyny wymiar działalności wydawniczej prowadzonej przez muzeum. Instytucja ta co pewien czas publikuje materiały promujące dziedzictwo kulturowe Suchej Beskidzkiej w postaci ozdobnych kart świątecznych i pocztowych, okolicznościowych kalendarzy, druków ulotnych i folderów, a także większe monograficzne historyczne opracowania albumowe poświęcone dziedzictwu kulturowemu i historii miasta. Przykładami tego typu wydawnictw, które ukazały się w ostatnich latach opracowanych są np.:
- ,,Z dziejów Parafii Suskiej” ( 2008 )
- ,,Pieniądz w historii’’ ( 2009 )
- „Malarska rzeczywistość Wojciecha Weissa i Anerii. Katalog malarstwa artysty z opisem dzieł prezentowanych na wystawie” ( 2009).
- ,,Panowie suskiego zamku” (2013).
- ,,Mini przewodniki po Suchej Beskidzkiej’’ , t. 1-14 (2013-2015). 
- ,,Bogu na chwałę, ludziom na pożytek. 130 lat Straży Pożarnej w Suchej Beskidzkiej (1886-2016)’’ (2016)
- ,,W sferze sacrum. Kapliczki, figurki i przydrożne krzyże Ziemi Suskiej’’ (2016) 
- „Najstarsze osadnictwo w dolinie rzeki Skawy” (2016)
- „Od galicyjskiej kolei transwersalnej do miasta kolejarzy. Historia kolei w Suchej Beskidzkiej.” (2021)
- warto dodać, że w Muzeum Miejskim można zobaczyć dwa filmy nagrane specjalnie do prezentowanych wystaw,: „Przez stulecia. Z dziejów Suchej i państwa suskiego”(2013) oraz „Najstarsze osadnictwo w dolinie Skawy. Historia i badania naukowe” (2016).

 

Działalność muzeum jako samorządowej instytucji kultury, jest finansowana głównie ze środków budżetowych Gminy Sucha Beskidzka, jednak od początku jego istnienia ważnym z priorytetów stało się pozyskiwanie przez nią jak największej ilości środków zewnętrznych, zarówno na organizację wystaw, wydawanie publikacji, jak również na działania mające na celu dostosowanie placówki do standardów na miarę instytucji kultury początku XXI wieku. Dzięki otrzymanym w ten sposób funduszom , udało się zorganizować kilkanaście wystaw i projektów edukacyjnych , a w l. 2011-2012, w ramach Rządowego Programu Kultura+ utworzyć pracownię do digitalizacji zbiorów. Za to działanie Muzeum jako jedna z czterdziestu instytucji w Polsce w 2015 roku otrzymało prestiżowe wyróżnienie od Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. Małgorzaty Omilanowskiej.

 

Muzeum na bieżąco gromadzi i opracowuje zbiory. Są one przyjmowane droga darowizn i zakupów od osób prywatnych i instytucji. W 2010 roku Muzeum Miejskie jako instytucja uprawniona do ochrony dóbr kultury przejęła kolekcję etnograficzną zgromadzoną przez Towarzystwo Miłośników Ziemi Suskiej i prezentowaną w Domku Ogrodnika. Zbiory te, będące cennym przykładem kultury materialnej i duchowej mieszkańców Ziemi Suskiej, stanowią obecnie Dział Etnograficzny muzeum W 2012 do zbiorów trafił album prezentujący najstarsze znane do tej pory fotografie wykonane w Suchej ok 1893 roku. Ten cenny dokument odnaleziony w Kuźni Raciborskiej został przekazany przez Panią Ritę Serafin – ówczesną Burmistrz Kuźni na ręce Burmistrza Miasta Stanisława Lichosyta. W lutym 2016 roku, na podstawie Decyzji Małopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, do zbiorów samorządowej instytucji kultury zostały przekazane zabytki archeologiczne pozyskane w trakcie trwających ponad 15 lat ratunkowych prac archeologicznych w czaszy zbiornika wodnego Świnna Poręba. Natomiast w sierpniu 2017 roku muzeum przejęło zbiory z Muzeum im Emila Zegadłowicza w Gorzeniu Górnym, ofiarowane przez Fundację ,, Czartak” ( ok. 600 jednostek). Ta wspaniała kolekcja malarstwa, rysunku i rzemiosła artystycznego, zgromadzona przez rodzinę Zegadłowiczów, prezentuje sztukę Polski okresu Dwudziestolecia Międzywojennego.

 

Jednym z istotnych elementów działalności prac Muzeum, poza gromadzeniem, opracowywaniem i udostępnianiem zbiorów, jest działalność edukacyjna, której wyrazem są na bieżąco organizowane lekcje muzealne przeznaczone dla dzieci i młodzieży, studentów szkół wyższych i osób dorosłych. Tematyka lekcji jest bardzo zróżnicowana i dopasowana do aktualnych wydarzeń, bieżących wystaw eksponowanych w Muzeum oraz do obowiązującego w szkołach programu nauczania (m.in. historia, język polski, wiedza o społeczeństwie, wiedza o kulturze).