Skałka krzemienna do broni palnej z Mucharza

Skałka krzemienna do broni palnej z Mucharza (pow. wadowicki)

[wystawa archeologiczna „Najstarsze osadnictwo w dolinie Skawy” w MMSB]

Skałka krzemienna to odpowiednio obrobiony metodą łupania lub szlifowania fragment krzemienia bądź innej skały o odpowiedniej twardości, zdolny do krzesania iskry po uderzeniu lub potarciu o metalowe krzesiwo- stanowiące element zamka skałkowego w broni palnej. Wytworzona iskra zapalała proch- tym samym powodowała wyrzut ołowianej kuli. Prezentowana skałka odkryta została w trakcie badań archeologicznych prowadzonych w Mucharzu została wykonana z krzemienia jurajskiego i była jednym z elementów zamka skałkowego- stosowanego w broni palnej od poł. XVI do XIX wieku. Skałki w naszej najbliższej okolicy produkowano, m.in. w regionie Krakowa (Podgórza-Krzemionki), których handlem zajmował się kupiec Jan Franciszek Fiszer (1773-1815) w krakowskiej kamienicy na Rynku Głównym nr 44. Taka pojedyncza skałka pozwalała na oddanie około 30 strzałów. Zamki skałkowe wykorzystywane były m.in. muszkietach, pistoletach czy armatach.

Fot.1. Skałka krzemienna odkryta w Mucharz, st.12 (zbiory Muzeum Miejskiego Suchej Beskidzkiej)

Fot.2. Przykład broni palnej z zastosowaniem zamka skałkowego [w:] Libera Jerzy: Zużyte, porzucone, zapomniane… Krzemienie do mechanicznego krzesania iskier.

Co tam! co tam mnie staremu,

Pleść koszałki, pleść opałki!

Eh! ja strzelam po dawnemu,

Nie z pistonów ale z skałki.

Brzozowski Karol „Gawęda starego myśliwca”,1849 rok.

 „Stadło. Tygodnik rzeczom polskim i słowiańskim poświęcony” 1849, nr 9, s. 68